Śladami Adama Stadnickiego -Część druga- Szczawnica- maj 2017

W 1907 Adam Stadnicki kupuje lasy Szczawnickie, aby chronić je przed rabunkową gospodarką:

„Trzeba wiedzieć, że byliśmy wtedy pod zaborem, że przeto obowiązkiem obywatelskim było ratować wszelkie dobra, przedsiębiorstwa, zakłady i majątki od przejścia w obce ręce, co zawsze powodowało ich dziką eksploatację i zniszczenie” [Adam Stadnicki „Wspomnienia”].

Z tego samego powodu 1 lipca 1909 roku odkupuje od Krakowskiej Akademii Umiejętności Górny i Dolny Zakład Zdrojowy. Przepłaca znacznie wartość podupadłego Uzdrowiska, aby przebić ofertę spółki z obcym kapitałem. Akademia Umiejętności otrzymała Uzdrowisko 7 czerwca 1876 jako darowiznę, którą przekazał jej w testamencie twórca Uzdrowiska- Józef Szalay. Był to dowód wdzięczności Szalaya za wsparcie merytoryczne, jakie otrzymywał od Profesorów Akademii (szczególnie Józefa Dietla) i które pomogło mu stworzyć kurort na wysokim poziomie. Taki ruch był tez poniekąd jedyny słuszny z punktu widzenia Szalaya, ponieważ jego synowie, wychowani przez rodzinę matki na utracjuszy, zajmowali się głównie trwonieniem majątku.

O ile Akademia była niezaprzeczalnym wsparciem merytorycznym, to w roli zarządcy przedsiębiorstwa, jakim było Uzdrowisko, nie sprawdzała się. Pomimo wielu wysiłków rozbudowana administracja, nieefektywna decyzyjność i rozmyta odpowiedzialność powodowały, że uzdrowisko nie przynosiło oczekiwanych dochodów i dalsze inwestycje stały się niemożliwe. Aby ratować sytuację w roku 1893 Akademia zdecydowała się wydzierżawić Uzdrowisko. Dzierżawcy jednak głównie skupiali się na czerpaniu zysków, nie byli zainteresowani ani rozwojem ani inwestowaniem. Aby uchronić Uzdrowisko przed całkowitą ruiną, w 1909 roku Akademia zdecydowała się je sprzedać.

Komunistyczne władze upaństwowiły Uzdrowisko w 1948 roku.

Potomkowie Adama Stadnickiego odzyskali je w 2005 roku i od tego czasu przywracają mu przedwojenny blask.

To nie wystarczało na konieczne inwestycje, wskutek czego Zakład był zaniedbany, a Akademia narażona na zarzuty (po części słuszne) tak ze strony władz nadzorczych, jak i społeczeństwa, że Szczawnica podupada.Wobec tego stanu rzeczy szukała Akademia nabywcy na Zakład Zdrojowy, gdy zdarzyło się, że w 1907 r. nabyłem lasy szczawnickie, dawniej też do Szalaya należące, od hrabiny Idy Lasockiej część, a od firmy węgierskiej „Gasz i Szanto” resztę […], wprawdzie w stanie dość zniszczonym, gdyż ci Żydzi węgierscy starali się wyciągnąć z tych lasów co się tylko dało. To skłoniło Akademię do zwrócenia się do mnie z propozycją nabycia także Zakładu Zdrojowego, by znów wszystko w jednych rękach połączyć, co kiedyś było szalajowskie. Wówczas mimo mej niechęci i obawy puszczania się na nieznany mi dotąd przemysł zdrojowy, namówiony przez niektórych przyjaciół (m.in. pełnomocnika mego pana Jana Manieckiego, czy z jego strony bezinteresownie – nie wiem). Zdecydowałem się na wniesienie oferty, głównie pod wpływem obawy, by Szczawnicy nie nabyła spółka żydowsko-węgierska, która podobno na ten interes reflektowała” [Adam Stadnicki „Wspomnienia”]

Byłem nadto przywiązany do swobody, wolności i zupełnej niezależności. Robiłem zawsze, co chciałem i co mi w danej chwili najwięcej przyjemności sprawiało. Nieraz może nawet zaniedbując ważne obowiązki. W 1910 r. namówili mnie Eustachowie Sapiehowie na jazdę na karnawał do Warszawy, zamierzali bowiem swatać mnie z kuzynką Eustachego, Wandzią Czetwertyńską, późniejszą Jędrkową Żółtowską. Tam na balu u Branickich w pałacu na Nowym Świecie 2 II 1910 r. widziałem Wandzię. Oczy miała śliczne, ale zjawiła się tam też Stefa Woroniecka, która była właśnie wróciła z Belgii, gdzie Kazio, jej brat, był na uniwersytecie w Louvain. Od czasów krakowskich, gdzie ją pamiętałem jako pucułowatą nieprzystępną grubulę, raczej nieładną, zmieniła się szalenie. Zobaczyłem tu śliczną, zgrabną, elegancką pannę, pachnącą i uśmiechniętą przyjaźnie. Tańczyła jak baletnica. Za oberka tańczonego z Adamem Platerem otrzymała rzęsiste oklaski. Tańczyłem z nią też, choć licho, i jedliśmy razem kolację, Wtedy pierwszy raz rozmawialiśmy poważnie o naszej przyszłości i zamiłowaniach. Zauważyłem, że odnosi się do mnie
bardzo życzliwie.
Zaraz po tym balu wyjechałem na polowanie … Tymczasem przyjechała do Lwowa do mojej matki Frania Woroniecka Michałowa z przedstawieniem, że muszę jechać do Warszawy i starać się o Stefę; której podobno w głowie zawróciłem. Dziwnym zbiegiem okoliczności, czy przeznaczeniem, matka moja będąc w Radziejowicach na ślubie Michasiów Woronieckich widziała książąt Pawłów Woronieckich, którzy z niedalekich Bielic przyjechali tam z córeczką, która była druhną Frani Krasińskiej, mojej siostry ciotecznej. Ta panienka jedenastoletnia, było to w 1907 r., tak się mojej matce spodobała, że powróciwszy z tego ślubu, powiedziała mi o tym, że chciałyby, by ta panienka mogła być kiedyś moją żoną!
Nie myśląc wtedy o tym dałem się namówić i z Michasiami Woronieckimi w początku marca 1910 r. pojechałem do Bielic, by bliżej poznać się z tą panienką. Dopiero gdyśmy weszli do przedpokoju zobaczyłem zjawisko piękne, smukłe, stojące w cieniu we drzwiach od biblioteki, zażenowaną, ale uśmiechniętą. Była to Stefa, która czy to chcąc ukryć wrażenie, czy chcąc, sama niewidoczna, zobaczyć tego, który do niej przyjechał, a o którym już dawno, jak się potem od niej dowiedziałem, myślała, jako o swoim „ideale”.
Jeździliśmy razem konno po okolicy i tamtejszych lichych laskach, a 11 marca zaręczyliśmy się, na co matka moja uradowana ze spełnienia jej marzenia sprzed lat trzynastu, przyjechała.
W Sochaczewie podczas naszego pobytu jako zaręczonych, odbył się koncert amatorski, na którym Stefa śpiewała i tryumfy święciła. Po powrocie z koncertu przy zdejmowaniu płaszcza, ukradłem Stefie całusa w obnażone przez dekolt plecy, za co otrzymałem burę słowną, ale i uśmiech rozkoszny, świadczący o cichej aprobacie. Wówczas nie paliłem, ale musiałem brać papierosy dla niej, które namiętnie się zaciągając paliła, a przy rodzicach było to zakazane, paliła więc tylko ze mną na spółkę w zacisznych miejscach, za co dostawałem całuska.
Ślub nasz odbył się w Warszawie. Ślub dawał nam ks. Skarzyński, przyjaciel rodziny, w kościele Panny Maryi na Starym Mieście. Było mnóstwo ludzi, a śniadanie poślubne świetne w Hotelu Europejskim w sali „Pompejańskiej”. Pamiętam, że była doskonała potrawka z raków, a Stefa powiedziała mi, że więcej zajmuję się tymi rakami niż nią. Mieszkaliśmy też w Hotelu Europejskim. Miałem pokój nr 52, naprzeciwko odwachu rosyjskiego, tam też spędziliśmy noc poślubną i dobrze nam było, tak że dopiero po dwóch dniach wyjechaliśmy w tzw. podróż poślubną, co było konieczne ze względu na prowadzoną w Nawojowej przebudowę pałacu i przygotowanie nam mieszkania.

„Kupno to przyszło do skutku, gdyż byłem młody (lat 27), paliłem się do pracy w celu podniesienia kultury i dobrobytu kraju i okolicy, wpływ Władysława Zamoyskiego, który z tych samych pobudek był nabył kilka lat wcześniej zniszczone lasy zakopiańskie. Widziałem przyszłość różowo, a nie wątpiłem, że czynniki miarodajne w pracy koło podniesienia uzdrowiska, służącego użyteczności publicznej, będą pomocne i pracę mi ułatwią. Niestety pesymistyczne przestrogi wuja Władysława Sapiehy sprawdziły się. Przez przeszło 30 lat nie mogłem doprosić się ani budowy kolei, wytrasowana była w 1914 r., wybuch wojny wszystko wstrzymał, ani drogi do Piwnicznej, ani zatwierdzenia i wykonania planu regulacyjnego, sporządzonego moim kosztem przez inżynierów Wydziału Krajowego Kornellę i Jakubika, ani wodociągów, ani kanalizacji, ani elektrycznego oświetlenia.”